Voormalig meerdere malen (tot eind van de vorige eeuw) burgemeester Emmanuel de Bethune. Vader van schepen Jean en senatrice Sabine. Manu heeft in 2006 zijn politieke mémoires gepubliceerd onder de titel “Gedachten en herinneringen”. Een kostelijk boek waarover hier indertijd en nergens anders wat recensies zijn gepleegd. De teneur van die bespreking was welwillend.

Nu heeft er een nieuw boek van de baron het licht gezien:
“Le château de Marke, deux cents ans d’histoire“. Het werk telt 368 pagina’s, is weerom op zeer mooi ultradik wegend papier gedrukt en kost 20 euro.
Er bestaat een stichting “de Bethune” die zo nu en dan wat subsidie krijgt van Stad en onlangs van de Vlaamse Gemeenschap nog 50.000 euro.
Het werk is daarom te verkrijgen bij Manu zelf, tel. 056/21 66 57. (Geen portkosten als u het ophaalt in de Kasteeldreef?)

Voor het schrijven van het boek kon de baron en zijn nègre putten uit een onmetelijk archief (niet voor iedereen toegankelijk). Al twee eeuwen lang bewaart men op het domein elk document en elke brief. Als gewezen politicus en adviseur (kabinetten van Arthur Gilson en Vanden Boeynants) sleepte Manu trouwens nogal wat kilo’s aan politieke documenten mee naar zijn kasteel.
Zowat alles wat volgens de auteur belangrijk is komt aan bod: de verschillende en vele bewoners (zowel Duitsers als Engelsen en gehandicapten), de restauraties, het personeel (ook dat van Stad Kortrijk?), de tuinaanleg, fauna en flora in domein Patersmote, etc. Veel foto’s.

Baron de Bethune is op 18 juli 1930 op het kasteel geboren als spruit van Louise de Vink.
Hij behoort tot de zesde generatie die er verbleef. Manu was er wel niet altijd. Bombardementen dreven de familie naar het zuiden. Dure kostscholen tot in Nederland toe om Vlaams te leren. Vrouwonvriendelijk kot in Leuven alwaar hij niettegenstaande alles de ACW-moeder van zijn kinderen ontving. Prof in Congo. Onbestemde opdrachten in Brusselse ministeriële kabinetten. Toen in 1963 heimwee krijgen naar het Markse dorpsbeschermde domein. Om uit de heerlijkheid nog zes of zeven jaar weg te blijven. Bronnen hierover niet duidelijk.

Het kasteel is in de jaren 1802-1807 gebouwd door de overgrootvader van de grootvader van de baron. Als buitenverblijf van lijnwaadhandelaar François van Ruymbeke (+1840), tweede echtgenoot van Marie-Thérèse Delebec (+1844), de weduwe van Jean-Baptiste Bethune (+1791). De oudste bekende voorvader van de familie was ene Louis, die begin 17de eeuw schepen was Mont-Saint-Aubert. En ene Felix was in 1830 lid van het Nationaal Congres ! Stichter van België. Het familiepatrimonium is opgebouwd middels het voeren van handel oftemet speculeren in specerijen, alcohol, linnen.

Een op 13 september 1940 merkwaardige hoffelijke gast op het kasteel was wel maarschalk Göring. Die mof kende het domein al van vroeger toen hij daar in de maanden juli-november 1917 verbleef met niemand minder dan de rode baron Manfred von Richthofen. Die van het Flying Circus.

We hollen naar de stadsbibliotheek om het boek in handen te krijgen.
Zouden graag eens wat meer lezen over de evolutie van het kadaster van de familie, door de eeuwen heen.
En hoe Manu als populaire kasteelheer-burgemeester in Marke en Kortrijk en voorzitter van een bouwmaatschappij (“Mijn Tehuis”) daar in vorige eeuw mee omging.

P.S.
Die subsidie van 50.000 EUR die de stichting De Bethune (van Jean en Sabine, ondernemingsnummer 0862966042) van Vlaanderen kreeg is te wijten aan het feit dat men in het kader van allerhande erfgoeddingen wenst om een project te financieren ter ontsluiting en valorisatie van het archief te Marke. Goed zo. “Fysieke ontsluiting” – voor mensen met een badge van KADOC-Leuven – zal wel kunnen. Wie is nu de projectleider in het kasteel?

Het is waar. Lokale geschiedschrijvers richten hun blikveld zelden op het sociaal-economische verleden van streek of gemeente. En zeker niet op meer hedendaagse evoluties.
De provincie West-Vlaanderen wil daar iets aan doen.
Daarom heeft ze een opdracht uitgeschreven voor het aanstellen van een externe dienstverlener voor het maken van een studie van de sociaal-economische streekgeschiedenis voor alle gemeenten van de arrondissement Roeselare en Kortrijk, plus de gemeenten Wielsbeke en Oostrozebeke en de stad Wervik.
Beschouwde periode: 1840-1970.

De partners voor het uitvoeren van de studie dragen hun steentje bij.
Stad Kortrijk : 5.000 euro.
Projectvereniging Overleg Cultuur Regio Kortrijk : 5.000 euro.
Projectvereniging TERF (onze Erfgoedcel): 5.000 euro.
Vzw Toerisme Leiestreek: 5.000 euro.
RESOC/SERR Midden-West-Vlaanderen: 2.500 euro.
RESOCC/SERR Zuid-West-Vlaanderen: 2.500 euro.
Roeselare: ???

De provincie zelf zorgt voor het restbedrag, met dien verstande dat de opdracht het totaal bedrag van 85.000 euro niet mag overschrijden.
Er wordt een algemene offerte uitgeschreven.
Wel nog nergens gezien.

Op aanstaande 10 januari, vanaf 17 uur, verwacht ons College dat wij – allemaal Kortrijkzanen – naar de traditionele gratis nieuwjaarsreceptie van Stad komen afgezakt. Om op de Grote Markt met alle inwoners samen ontspannen te toasten op het nieuwe jaar. Over wat ons dat brengen zal.
Nu doet het geval zich voor dat de beste copywriter van KW niet meer weet of hij dit jaar opnieuw de nieuwjaars-speech moet maken voor ex-burgemeester Stefaan De Clerck of integendeel voor Borat, de vervangende schepen alias Lieven Lybeer.
Er is nog altijd geen offerte binnen.
Het maakt wel een verschil. Een speech schrijven voor een ACW’er, dan wel voor iemand van de ‘middengroepen’.
En hoe staan de voormalige en nieuwe burgemeester dan die avond samen op de pui van het stadhuis? Hand in hand? Met een high five? Ons gerelateerd evenementenbureau van Ignace Crombé zit in dit verband ook met de handen in het haar.

Maar het grootste probleem is nog de ” Stadskrant” van januari 2009.
Het editoriaal waarin onze burgervader met zijn nieuwjaarswensen voor de zoveelste keer zal genoopt zijn om zijn persoonlijke démarches te verklaren. De negerauteur-hoofdredacteur is volkomen van de plank.

Federale Politie is in elk geval al gealarmeerd. Voor het geval dat de felicaties voor de nieuwe en oude burgemeester uit de hand lopen. Bloemen met bloempotten. Rozen met doornen. Cactussen.
Er is wel al een noodhospitaal ingericht in de kelder van ” ’t Salonske”.
Achteraf-debat en nabepreking in het torentje van “Petit Paris”.

P.S.
Stefaan komt. Bral ook ingeschreven. Quickie. Wout. Marie-Claire nu ook. Connie. De Coene. Leterme. Santy. Leleu. Het regent inschrijvingen voor die nabespreking in het torentje.
Meld u maar vlug aan bij wuwuwu.nieuwjaarswensenvoorstef.kortrijk.be.
Correctie. Marie-Claire komt pas optreden daags nadien. Verontschuldigd. Moet in Knokke zijn. Nieuwe schepen Christine blokt op dossiers.
Awel ja.

Wat waren uw gelukkigste ‘politieke’ momenten sinds januari 2007 in Kortrijk, dat wil zeggen sinds de installatie van het nieuwe bestuurscollege CD&V-VLD?
Tel er dan de ongelukkigste bij.

Eind augustus publiceren we de resulaten.
De winnaar krijgt een abonnement op de bijlagen van kortrijkwatcher.
De winnaar is de Kortrijkse burger die het volkomen mis heeft.
Tweede is die deelnemer die met het meest onbenullige moment voor de dag komt. Zowel ten goede als ten kwade.

(Dit stuk kreeg een aanvulling. Let maar niet op de voetnoten of verwijzingen naar andere auteurs. En de geleerde woorden dienen om u maar vlug naar een andere rubriek op de weblog te jagen.)

Intussen meldt mij een lezer-studax geschiedschrijver dat hij bij zijn bronnenonderzoek over christendemocratisch syndicalisme wel goede ervaringen had inzake bijstand van Filip Santy, maar dan wel geen toegang kreeg tot het archief van baron Emmanuel de Bethune.
Moest maar eens terug komen al hij wou “doctoreren”.

—–
Natuurlijk wat overdreven³ toen we in het vorige stuk zeiden dat onze historiekers (maken geschiedenis), het alleen maar hadden over ‘prochies en pastors’, zilversmeden, nonnen, de preken van E.H. Jozef Vandale, aardewerk, de gilde van de edele ridder -Sint-Joris, de bonden van het H.Hart, de kasselrij, mirakels van O.L.Vr. van Groeninge, wijwatervaten en emmers, maar niet in het minst over prostitutie op de Kortrijkse Bane.
Mis. Qua oogpunt ‘hermeunistiek’ en na veel bronnenonderzoek moet het zijn: de Brugse Bane.

Om het een klein beetje goed te maken komt er hier nog een lijstje met werken die in onze burgeroptiek (meer politieke, meer relevante en hedendaagse historie) lezenswaard zijn. En een oproep aan de KULAK, HOWEST en de KATHO. Op zoek naar een gedelocaliseerde Pirenne, het soort dat ook over ‘plaatselijke’ geschiedenis schreef maar dat ging dan wel over België. Dat mag, in academische kringen.

Nu, meer recente politieke Kortrijkse geschiedschrijving (historiografie is een beetje iets anders, méér geleerd?) is niet altijd gemakkelijk aan te pakken.
Wat lezen we in het woord vooraf van een dissertatie (verhandeling, thesis, scriptie) van Ruth Vandenberghe (gemaakt aan de R.U.G) over het ACW en de CVP-middengroepen tussen 1964 en 1988?
“Dankzij Stefaan De Clerck² hebben we toch toegang gekregen tot het C.V.P.-archief van Kortrijk in het KADOC (Leuven), nadat ons dat door de C.V.P geweigerd was.”
Weliswaar met uitsluiting van persoonlijke documenten en onder begeleiding van Filip Santy! (Verslag van het Kortrijkse partijbureau, dd. 13.02.1995.) Ongelooflijke nieuwe vorm van heuristiek…
Dat is tien jaar geleden geschied : een bijna afgestudeerd student(e) die onder toezicht van de Gestapo het archief van het Katholiek Documentatiecentrum in Leuven mag bekijken! En nog wel in het bijzijn van een CVP-raadslid. Stukken van vòòr de oorlog. En geen ‘persoonlijke’ documenten.
In vaktermen spreekt men dan over ‘confessioneel reductionele’ geschiedschrijving.
En dat is dus deze historiografie die hier bij Kortrijkse historiekers overheerst. Alleen al te zien aan de volstrekt irrelevante maar zeer tekenende behandelde onderwerpen. Beter gezegd: de zeer tekenende symptomatische lacunes van onderwerpen. Leiegauw is weer bezig.

Ook Steven Debaere heeft het bij zijn bronnenonderzoek en vinding in de Gilde niet altijd onder de markt gehad toen hij aan de KUL een dissertatie maakte over “Het politieke optreden van het ACW in het arrondissement Kortrijk, 1918-1934”. Heel boeiend, bij lectuur (lezing) soms om het uit te gieren van het lachen, en ook dienstig om bepaalde politieke gebeurtenissen van nu wat te situeren (Cfr. Depaepe, 2006, p. driehonderderdzevenendertig en volgende, voetnoot 37.)

Meteen zijn hier al twee werken² (cfr. supra) aangestipt die de moeite waard zijn, maar helaas niet in de handel verkrijgbaar (in de Kortrijkse bib ook niet) en niet voorkomen op www.ethesis.net.

Oorlog

Het werk van Ruben Mayeur kan men wel op internet lezen en dat gaat noch min noch meer over de houding (attitude) van het Kortrijkse en Rollegemse gemeentebestuur tijdens de bezetting. De Duitse bezetter (occupant, soms moffen of DUTSERS genoemd) was blijkbaar tevreden met de “accomodatiepolitiek” van de ACW’ers. Goede verstandhouding tussen het stadsbestuur en de Kommandatur. En in de technische dienst van Stad bevonden zich immers ook heelwat Nieuwe Orde-gezinden (VNV’ers, zwarten).
Ruben Mayeur mocht het dossier over VNV-burgemeester Maurice Castelein wel niet inkijken.
Over het verzet (de witten) is er aan de RUG ook een licentiaatsverhandeling gemaakt. Van Petra Demeyere, nieuw SP.A-raadslid.

Juul Debaere (gewezen Agalev-raadslid) heeft een paper (papier) gewijd aan de plannen omtrent “Groot-Kortrijk” tijdens de tweede wereldoorlog. Ja, reeds tijdens WO II bedacht. Met de Dutsers zeker? Ook pikant. Manu de Bethune weet in zijn mémoires op het kasteel van Marke nergens van.
Over WO II zijn er nog werken over de luchtaanvallen (R. De Paepe), het dagboek van dokter Mattelaer, de oorlogsburgemeester Luc Ryckeboer (J. Vanbossele), “friendly fire” (V. Lambert), repressie (J. Ballegeer), Kortrijk in 1944 (A. Augustyn) en nog iets van Egied Van Hoonacker over Kortrijk tijdens WO II.
Over WO I ² schreef Luc Pauwels.
De Oostenrijkse Succesieoorlog en de Spaanse in Kortrijk zijn door onze academici ook nog niet vergeten.

Gilde en Middenstand, subsidiair Patria

Burgemeester Manu de Bethune redigeerde onlangs zijn mémoires. Hier is er al een uitvoerige bijdrage aan gewijd.
Burgemeester Ivo-Jozef Lambrecht had het in 1985 over zijn ’50 jaar sociaal en politiek engagement’. Onmisbaar voor wie de CVP als standenpartij wil leren kennen. En bepaalde mentaliteiten en gedragsvormen die in ons stedelijk politiek leven nog altijd gangbaar zijn.
Albert De Clerck (vader van Stefaan, onze toekomstige gouverneur, was militant van het Jong Volksche Front), en Dries Dequae (de kaarter van de Patria) kregen piëteitsvolle gedenkboeken.

Syndicalisme en den Arsène

Zeer typisch voor de Kortrijkse geschiedschrijving is dat het altijd maar gaat over christelijk syndicalisme. Het ACW-ACV. Werken van Filip Santy en I. Robbesyn bijvoorbeeld.
Maar wie gaat er een keer dat vroegere geschrijfsel excerperen van kristen syndicalist Arsène Vanmaldergem in de “De Volksmacht”? Je weet niet wat je leest. Als Kortrijkwatcher dit soort vuilbekkerij over de Kortrijkse politiek zou riskeren (aankunnen) vliegt hij in den bak. Dat waren nog eens tijden. Oftewel dekt men het verleden toe.
Over slunse August Debunne is er een werk van Hendrik Defoort.

Economie

Volstrekt verwaarloosd. Werken van Paul Debrander, Ann Augustijn, Katelijn Rosseel.
Over de vlasnijverheid wel een monumentaal (documentair) werk van Bert Dewilde.

Kunsten en cultuur

Veel werken over kunsten van Paul Debrabander. Muziekleven: Ann Vanhoutteghem.
Cultuur tijdens het interbellum: Griet Dufraimont.

Deelgemeenten

Boekjes van Filip Santy, Carl Decaluwé, Piet Boncquet, Johan Roelstraete, Gerrit Van Betsbrugge, Paul Thurman, Philippe Boxy, e.a. (Kan er geen oordeel over vellen.)

Macht/ invloed/democratie

Prot nul. Geen politicologen, sociologen en straathoekwerkers te bespeuren.
Wie heeft het hier voor het zeggen? Waarom en hoe? Over een halve eeuw te verwachten: “De onverhoedse komst van windmolens in Kortrijk”.

EEN OPROEP aan de nieuwe Pirenne van Kortrijk
DE HISTORIE VOORBIJ

Ik denk dat we ongeveer rond zijn met dit overzicht in het kort, in onze heuristische optiek alleszins.

1.
Laat ons een keer afrekenen met het verre verleden (Ancien Régime), tenzij er nog iemand iets nieuws (feitelijk of interpretatief : heuristisch of hermeunistisch, zou ik zeggen) kan ontdekken. Of regelrechte fouten kan herstellen. Of een nieuw paradigma lanceren. Conceptuele kaders!
– Voorbeeld: de klassenstrijd in het Kortrijkse in t’ kort en in vogelvlucht. “Kortrijkse liefdadigheid versus neo-marxistische structurele oplossingen door de laatste eeuwen heen”. Schone titel voor een licentiaatsverhandeling.

“Sacerdotium et Imperium in het Kortrijk – van het heden tot nu, met woord vooraf van de deken”.
“Paradoxen in de Kortrijkse samenleving: synergieën, dis- en andere convergenties tussen bourgeoisie, kleine en grote middenstand en subcategorie boeren, horeca en parvenu’s uit de derde stand, een voorlopige stand van zaken.”
Met zo’n titels is een doctoraat of master na master gegarandeerd.
“KBC, BBL, ING en Schepencolleges (CBS) in de centrumsteden Kortrijk en Roeselare, – een vergelijking”: cum laude wordt dat.

2.
Laat ons een keer zorgen voor een aflossing van de wacht.
In de Kortrijkse historiografie die er nog iets toe doet of deed duiken voortdurend dezelfde namen op: Maddens, Van Hoonacker, Debrabander (twee), Despriet (archeologie dan), Vancolen, Slosse.
Verdienstelijk allemaal, maar De Leiegouw heeft nieuw bloed nodig en nieuwe inzichten, vooral nieuwe interessevelden.
Een bloedtransfusie zal niet meer helpen.

3.
Heelwat domeinen blijven praktisch buiten beeld: politiek, economie, het ‘sociale’.
Wie wil het een keer hebben over de media (Kortrijk telde vroeger talloze gazetten! nu WTV!), de familieclans en de grote vermogens (gronden en banken), het OCMW (vanwaar al die hoeven in bezit?), de huisvestingsmaatschappijen, de intercommunales (Leiedal!), de fusie, het ABBV, de onderwijsinstellingen, de schoolstrijd, extreem linkse partijen (Amada!) ? Het leven van Willy Malysse. (Over Limelight is er ooit sprake geweest van een geschiedschrijving, maar daar horen we niets meer van.) Politiek en KBC. De aanwerving van ambtenaren. Enzovoort.
“DE PERSONEELSPOLITIEK EN WIJZEN VAN AANWERVEN ONDER SCHEPENEN DECABOOTER EN LYBEER, – met toegevoegde appendix over vorming van schepenen” (op CD-rom).
Waar blijven onze politicologen van ter plaatse?
Leiegouw weet over dit soort zaken nergens van, niet over het verleden of heden.
Nu ik er aan denk, iets kan ook over de turn-over (breuk) van Caritas Calotica naar Buurt- en Nabijheidsdiensten, de Welfare uit hoofde van schepen Lybeer en eega als hype. Ondertitel: tussen welvaart en welzijn.

Die familieclans : Vlerick, Sabbe, De Clerck, De Jaegere, Goethals, de Bethune. De haute bourgeoisie.
Den BAC. Maar ook: de Verhennes. (Waar zitten die gasten eigenlijk? Waar eten ze, waar spelen ze. Babbelen? Roddelen? Waar wonen of slapen ze? Waar gaan ze op reis? Wat lezen ze ? Wat doen ze?)
De kleine Kortrijkse man weet er niets van, waar en hoe hij geregeerd wordt. Raadsleden zitten er voor spek en bonen bij, maar het is nogal penibel om dit te beseffen.

Wat lezen we nu in De Standaard van 13 januari, rubriek E9, onderaan? De familie Vlerick heeft grote vastgoedbelangen. Grootmoeder van Philippe was geboren met een baksteen in de maag. In Kortrijk staan de Vlasbloemstraat en Ieperstraat van oudsher vol met huizen van Vlerick.
Ik herinner me daar toch nog iets over, maar weet niet meer wat. Had iets met huur te maken. Geld. Altijd ruzie alom, dat wel.

DUS: thema voor moderne historiekers: over openbare werken en grondverwerving door Stad of vooral Leiedal, met name vragen naar wanneer, hoe, waarom en met wie? Timing.
De meeste wereldhistorici die met enige credibiliteit iets willen uitleggen over plaatselijke toestanden hechten weinig belang aan het toeval. Aan personen wel, voor zover zij dan uiting zijn van de onderbouw. Zoek het zelf maar op.
MARXIST ! Schone titel nog: “BAC’s als paradoxen van het Kortrijkse kapitalisme “.

4.
De (Kortrijkse) academische wereld laat verstek gaan. Journalisten ook, maar dat is een ander hoofdstuk.
Wie eventjes verder kon studeren dan een onderwijzer kijkt vanuit een misplaatse pretentie en vooral pedanterie veel te neerbuigend op ‘lokale’ geschiedschrijving.
Aan onze hogescholen en universiteit zijn er meerdere opleidingen die zouden kunnen aandacht besteden aan plaatselijke thema’s. Alle onderwerpen zijn goed om de stiel van geschiedschrijver of socioloog of sociaal werker te leren!
In HOWEST is er een afdeling sociaal-agogisch werk. Voor iedereen relevante problemen alhier genoeg. In HOWEST-Brugge is er een departement lerarenopleiding.
Aan de KATHO kan men ook bachelor worden in sociaal werk en onderwijs.
Aan de KULAK kan men geschiedenis bestuderen.
Waar zijn al die opstellen?

5.
Waarom zouden al de (niet pedante) profs niet een keer de koppen bij mekaar steken om systematisch na te gaan wat er hier aan relevante (leerrijke: voor de auteur én de lezer), pertinente onderwerpen zoal een keer zou kunnen onderzocht worden?
Om dan later, 800 jaar na de guldensporenslag, tot een magistraal synthetisch standaardwerk te komen over de Kortrijkse geschiedenis van de 20ste eeuw. Een grootscheepse narratio. Geschreven door de Pirenne van Kortrijk.
Stad op de wereldkaart.
Maar waar blijven onze zgn. politicologen? De historie , voorbij !
EN DIE ERFGOEDCEL MAG OOK EEN KEER DE HAND AAN DE PLOEG SLAAN. Geld en bureaus genoeg.

P.S.
Dat de geschiedenis zich herhaalt, daar is niets van waar.
Maar in Kortrijk plus de Kortrijkse geschiedschrijving was dit wel het geval, tot NU.
De 21ste eeuw is pas begonnen.
Weet u soms waarom burgemeester De Jaegere zijn asse liet in zee vallen?

Positief voorstel: alle geschriften over de Kortrijkse geschiedenis van de 20ste eeuw van na af aan op internet.
Domeinnaam: clio-in-kortrijk.

Toen ik dit las kwam er bij mij een vraag op.

“Onze waarneming van ‘de werkelijkheid’ gebeurt letterlijk vanuit een bepaald (biologisch, maatschappelijk, cultureel, ideologisch) ‘oogpunt’, terwijl het kennen van (en dus ook het denken, spreken en schrijven over) die ‘werkelijkheid’ hoe dan ook plaatsgrijpt via de reductionistische insnijding van het concrete woord.”

En bij deze zinsnede meende ik het antwoord op die vraag te kunnen vinden:

“Geschiedkundige kennisvorming moet dan ook niet in het verleden zelf worden gezocht, maar in de interpretatieve tradities van de ‘historiografische operatie’ die volgens Certeau te maken heeft met de manier waarop de historische ‘evidentie’ door historici wordt geproduceerd. Ze veronderstelt een afstand in de tijd, die de projectie, de subjectieve historiciteit, mogelijk maakt
waarmee de onderzoeker het ‘andere’ in het ‘anders zijn” van het verleden ontdekt en construeert.”

Om het met de woorden van Ankersmit te stellen: “De intertekstualiteit in de geschiedenis is de bron en de geboorteplaats van de historische werkelijkheid.”

ZO.
De bekende en bij studenten omwille van zijn zorgvuldig taalgebruik heel beruchte schrijver – zoniet de uitvinder van de (pedagogische) historiografie – Bellegems prof. Marc Depaepe (van de ‘new cultural history’ wel verstaan) geeft hiermee enig inzicht op de vraag waarom er over de geschiedenis van Cortoriacum nog altijd geen bevredigend wetenschappelijk-narratief werk is verschenen.
Narratief: een ‘verhaal’ vertellend.

Ik ken niet zoveel boeken handelend over de algemene geschiedenis van onze stad.
Er is de onvermijdelijke ‘Niklaas’ Maddens. Met zijn geschiedenis van Kortrijk, in vogelvlucht dan. Verschenen in 1983 en gaande tot 1945. En het werk van 1990 dat beoogde een synthese (soort samenvatting, maar beoogt meer te zijn) te brengen van wat al is geschreven over het verleden van de stad.
Met steun van de Stad verschenen naar aanleiding van de achthonderste verjaardag van een stadkeure. Vergeten welke en of het wel de eerste was. Of de juyiste. Auteurs: A.Vandoorselaer, J.Viérin, E.Warlop, N.Maddens, P.Vancolen.
En onlangs hernam Niklaas² dit werk “in het kort”. Veel prentjes.

Veel van die werken leunen met alle gevolgen van dien op een soort standaardwerk van De Potter, dat al dateert van 1873-1876. (Er is een anastatische herdruk geweest in 1975.) Anastatisch betekent niet wat u nu denkt. Het is niet zo erg.

Een groot euvel van deze werken is dat er een enorm accent (klemtoon) ligt op de middeleeuwen (ca. 400 tot 1500) en de Moderne (Nieuwe) Tijden. Zeker de naoorlogse tijd (na WOOII) bestaat als het ware niet.
Inhoudelijk is een grote lacune (?) dat er nauwelijks sprake is van politieke, sociale en economische thema’s en instellingen. Men heeft het wel een keer over de linnenindustrie. Edelsmeedkunst. Over de Armenkamer. Het kerkelijk leven (processies, maar geen Schoolstrijd). Over Kortrijk als historische designstad: nul, komma nul.
Men is gewoon niet mee met de evolutie van de moderne historiografie. Kent niet eens de feiten (acts). Verkent geen nieuwe terreinen (velden). Er wordt herkauwd (fictie) en de ijver wordt niet besteed aan het zoeken naar minder traditioneel bronnenmateriaal.
Eén voorbeeld: waar vind je iets over de geschiedenis van het OCMW? Nog één: onderwijs (scholen alhier, vroeger en nu: de komst van de KULAK is nog altijd niet ontraadseld).
Heeft er al één historieker hier systematisch de notulen van het Schepencollege doorgenomen? Over de jaren heen? De verslagen van de gemeenteraden? De jaarverslagen van Stad?
Wie vindt er eindelijk eens een uitleg over de eeuwenoude almacht en arrogantie van de christen-democratie in onze geliefde Stad?

Intussen zijn er wel een serie boeken³ gemaakt over bepaalde deelaspecten. Maar weerom over heel “ouderwetse” onderwerpen die van veel acribie getuigen maar voor niet-historici totaal irrelevant zijn.
Er is een geschiedenis van de Groeningeabdij. Van Onze-Lieve-Vrouwhospitaal. Over de Kortrijkse geneeskunde (asklepiaden). “Prochies”. Buitenpoorters. Franse stijlinterieurs alhier. Pijpen en pottenbakkerijen (Philippe Despriet!). De Kortrijkse leprozerij (E. De Bethune!). Landgravinne Béatrix de Brabant. Wapenschilden. Begijnhof. Nonnen.
Ja, zelfs over de Kortrijkse vrijmetselarij: de loge l’Amitié.
En natuurlijk een en ander over de guldensporenslag (1302.) Niet vergeten.
Egied Van Hoonacker wijdde een pittige (maar wat verwarde en verwarrende) studie aan de Kortrijkse herbergen, terwijl hij nog nooit op één of twee cafés is gesignaliseerd. Volgens de regel van historiekers: je moet er niet bij zijn geweest om erover te berichten.

Her en der zijn er losse en vele artikels gewijd aan genealogie, naamkunde, maten en gewichten, kapittels en kannuniken, heraldiek, schepenzegels, leerlooierijen. Van de Debrabanders. Vruchten van noeste arbeid uit de milieus van De Leiegouw, de Geschied- en Oudheidkundige Kring. (Depaepe, Gisteren, p. 708.) Totaal van de gekte. Buiten alle proporties. Wat Kortrijkzanen in feite hebben beleefd, ondergaan, aan hebben deelgenomen, bepaald, gerealiseerd – dat kom je nauwelijks of nergens te weten. Ieder leven ontbreekt. Niets over openbare WC’s. De Veemarkt, de huisvestingsmaatschappijen, Leiedal, openbare werken, politieke families (gremiums), grondbezitters, vakbonden, de fusie, en dergelijke meer.
Geen spoor van visie. Paradigma’s². Bepaalt de onderbouw de bovenbouw, ook in Kortrijk? Is er ietsoftewat organisch gegroeid? En hoe komt dat dan? Is er hier iets te bespeuren van conflicten, dialectiek³? En een vooruitgangsmodel? Door wie? Waarom?
Wie of wat heeft Kortrijk gemaakt, zoals het was en zal zijn?

DE “PLOTSEN”³bis in de Kortrijkse geschiedschrijving.

Weet je wat? In een sfeer van macht is onkunde als een troef verondersteld.
Hedendaagse historie van bij ons is:
Plots is Sansen burgemeester.
Plots wordt Kortrijk gebombardeerd. Plots is er een fusie van gemeenten, en welke? Plots is daar een verkeersvrije winkelstraat. Plots is daar Leiedal. Plots is er een Conferentie van Burgemeesters. Plots wint de Gilde in de verliezingen, of integendeel de middenstand. Plots zijn er twee stadssecretarissen. Plots een Woonregie. Plots een mega-winkelcompex. Plots geen nieuw zwembad meer. Plots komen er zeven bruggen. Plots is Stad alles wat met creatie, innovatie, design heeft te maken.

Allles valt hier uit de lucht. (Ibidem, p.1)
Onze plaatselijke historiekers (Lousse, Pirenne, e.a.) apteren dit of merendeels juist niet en zoals gebruikelijk in dit soort middens hebben ze dan verschrikkelijk veel moeite om dit toch ergens organisch of materialistisch te duiden. (In navolging van pedagogisch historicus Marc Depaepe weet ik nu absoluut niet wat ik nu zeg.)

Als we daar een keer een met zijn allen een antwoord konden op vinden: wat is nu en vroeger typisch Kortrijk?
DAT IS DE VRAAG EN HET ENIGE WAT WETENSWAARDIG IS.

Cfr. Depaepe: geen reductionisme, misschien zelfs weigeren van een teveel aan intertekstualiteit? (Zie ook: Germonprete.)
Mijn onwetenschappelijk buikgevoel: zeker in een locale samenleving die is gedomineerd door één ideologie en bijhorendemachtscentra (wezen zij vrijzinnig of confessioneel) is plaatselijke geschiedschrijving potentieel, van meetaf aan onbestaande, of zwaar gecensureerd.
De handelingen (geschriften) van Leiegouw en de Kringen zijn daar een veruitwendiging van. (In socialistische burchten als Antwerpen of Gent zal het wel niet anders zijn, met niet minder reductie. Zie ook de verschillen tussen het “nieuws” op de lokale TV en pers (multimedia.)

Maar de brede meer politiek-maatschappelijke gerichte studies over Kortrijk, waar zijn of blijven ze?
Waarmee moeten we dan nu het stellen op dit gebied (veld)?
Wanneer staat de Pirenne van Kortrijk op?

(Wordt vervolgd.)