In het bestuursakkoord van de nieuwe coalitie CD&V en VLD is beloofd dat de globale belastingen geplafonneerd worden op het huidige niveau. En dat bepaalde heffingen zouden kunnen aangepast worden of zelfs geschrapt.
Bij de komende budgetbesprekingen voor 2008 kan hierrond een semantische discussie losbarsten. Zijn de ‘globale belastingen’ nu al of niet geplafonneerd? Zijn er nu een aantal “kleine taksen” wel geschrapt? En heeft men ter compensatie nieuwe inkomsten gezocht? (Zie nog vorig stuk.)
Maar: wat zijn belastingen?

Raar maar waar. De wetgever geeft geen bepaling van de begrippen belastingen en retributies. Ook in de rechtsleer is men het erover eens dat een scheidingslijn niet strikt te trekken is.
In onze gemeentebegroting bestempelt men in de rubriek “belastingen” alle heffingen meteen als belastingen. Bijvoorbeeld: belasting op wegwijzers. Op plaatsrecht op markten. Op het plaatsen van terrassen. Op parkeren. Op niet-bebouwde gronden. Op valse alarmmeldingen. Enzovoort.
Voor de belastingen op openbaar domein mogen we dan zelf kiezen of het gaat om retributies of belastingen. En van verhaalbelastingen is nergens sprake.
Binnenlandse Zaken geeft op een website ‘lokale fiscaliteit’ een overzicht van de bestaande heffingen in de Vlaamse gemeenten. Het is waarlijk curieus om te zien hoe dezelfde items in de tabellen de ene keer door gemeenten worden aangemerkt als retributies, een andere keer als belastingen.

Retributies
Onder retributie wordt traditioneel verstaan de vergoeding die de gemeentelijke overheid, volgens een bepaald tarief, van een persoon of instelling verkrijgt voor een dienst die aan die persoon of instelling door de gemeente wordt bewezen.
Voorbeelden zijn dan de retributie voor de afgifte van een verkavelingsvergunning, voor de afgifte van administratieve stukken.

Voor de omschrijving van een retributie kunnen volgende criteria gehanteeerd:
– het gaat om een billijke vergoeding van de kostpijs;
– voor een door de overheid verrichte dienst aan een particulier;
– in diens persoonlijk belang;
– en op zijn vrijwillige verzoek.

Was het allemaal maar zo eenvoudig.
Neem nu de afgifte van administratieve stukken.
Stel dat u een stuk moet aanvragen omwille van een wettelijke of reglementaire verplichting. Dan doet u dat niet vrijwillig. U hebt bijvoorbeeld die afgifte van een vergunning wettelijk absoluut nodig. Het tarief dat daarvoor betaalt is dan een belasting, en geen retributie. De kostprijs van een copie van een stuk opgevraagd omdat u in het kader van openbaarheid van bestuur iets wil weten is een retributie.

Stel dat behalve uw persoonlijk belang ook het algemeen belang gediend wordt door een dienstverlening van de gemeente.
Neem nu het feit dat de gemeente wegenwerken uitvoert in uw buurt. Dit is wellicht in uw belang, maar ook in het algemeen belang. De kosten die de gemeente op de aangelanden verhaalt is een belasting. De aanslagvoet is verhaalbelasting

Er zijn nog heffingen die ruimte laten voor een variatie tussen het begrip retributie en belasting.
Neem nu de heffingen op waterverbruik. De prijs van huisvuilzakken. De heffing op de verspreiding van niet-geadresseerd drukwerk. Het tarief voor gevaarlijke of andere honden.
Bij de bepaling van het tarief spelen mogelijk beleidsondersteunende factoren mee, bijvoorbeeld ter ontrading of juist ter stimulering van een bepaald bedrag.
Hier is de heffing niet meer te definiëren als een billijke vergoeding van de kostprijs, maar eerder als een fiscale maatregel.

Was het allemaal maar zo simpel.
Zo is de heffing van een gemeentebelasting op schotelantennes door Europa verboden. De Europese Commissie interpreteert zoiets als een ongeoorloofd protectionisme ten voordele van de kabeldistributie.
En verscheidene rechtbanken hebben de gemeentebelasting op GSM-masten in strijd gevonden met het gelijkheidbeginsel. Discriminerend ten opzichte van andere, gelijkaardige antennes of masten die niet aan een belasting onderworpen worden.
Parkeergeld wordt in de rechtspraak meestal beschouwd al een retributie. Maar wegens de depenalisering van bepaalde parkeerovertredingen kan een gemeente een administratieve sanctie instellen.
Waar u ook eens moet op letten is of u voor een of andere prestatie van de brandweer moet betalen. Naast brandbestrijding zijn er 22 interventies die verplicht kosteloos zijn. Andere (niet veel) dan zijn onderworpen aan een retributie.

Belastingen

Dit zijn krachtens algemene, officiële regels gevorderde, gedwongen en eenzijdige geldelijke prestaties van personen en instellingen die binnen een bepaalde periode aan de gemeente moet worden betaald en die bestemd zijn om het geheel van de gemeentelijke uitgaven te bestrijden.
Belasting is een verplichte, een gedwongen betaling. De ontvangsten hebben een algemene bestemming: de opbrengst kan niet aangewend om een welbepaalde uitgave te bestrijden.
Meest bekende zijn de aanvullende personenbelasting en de opcentiemen op de onroerende voorheffing.

Het onderscheid tussen belasting en retributie is van belang voor de vervolging bij niet-vrijwillige betaling.
Voor retributies moet men de regeling van het burgerlijk recht volgen. Dit is omslachtiger dan de fiscale procedure. Bij belastingen schept de administratie zelf een uitvoerbare titel (het kohier). Rechtspleging voor de rechtbank is aldus overbodig.
Vandaar dat gemeenten er baat bij hebben om allerlei heffingen als een belasting te beschouwen…